دکتر مهدی پریان معاون تولید انستیتو پاستور ایران (جزیرهای سالم در میان موج جهانی سل)
جزیرهای سالم در میان موج جهانی سل
بیماری سل، بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی، همچنان در صدر فهرست کشندهترین عوامل عفونی جهان قرار دارد و سالانه جان حدود ۱.۲ میلیون نفر را میگیرد. این آمار، بار دیگر اهمیت اقدامات پیشگیرانه، تشخیص بهموقع و درمان مناسب را در نظامهای سلامت یادآوری میکند.
در این میان، وضعیت ایران از منظر شیوع سل قابل توجه است. طبق جدیدترین گزارشها، شیوع این بیماری در کشور ما در زمره پایینترین مقادیر گزارششده در جهان قرار دارد؛ آن هم در شرایطی که طی سالهای اخیر، ایران با افزایش ورود مهاجران و گردشگران از مناطق با شیوع بالای سل مواجه بوده است.
گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی، ایران را در میان کشورهای با شیوع بالای سل، بهمثابه «جزیرهای سالم» توصیف میکند. در حالی که برخی کشورهای همسایه با شیوع ۲۰۰ تا ۲۷۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر روبهرو هستند، این شاخص در ایران طی چند سال گذشته بهطور مداوم کاهش یافته و به حدود ۱۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال رسیده است. این روند کاهشی، حاصل مجموعهای از اقدامات بهداشتی و کنترلی است که در اقصی نقاط کشور و در طول سالها بهصورت مستمر اجرا شدهاند.
یکی از ارکان اصلی این موفقیت، تداوم تجویز واکسن بثژ بوده است؛ واکسنی که نقش مهمی در کاهش بروز اشکال شدید بیماری سل، از جمله سل منتشر (ارزنی) و مننژیت سلی، بهویژه در گروه سنی کودکان ایفا کرده است. تولید و توزیع منظم این واکسن توسط انستیتو پاستور ایران، از همان آغاز، بخش جداییناپذیر نظام پیشگیری و کنترل سل در کشور بوده است.
واکسن بثژ از سال ۱۳۲۶ در انستیتو پاستور ایران تولید میشود و علیرغم محدودیتها و چالشهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، طی ۷۸ سال گذشته با سطح پوشش جمعیتی حدود ۹۸ درصد، بهعنوان پشتوانهای مطمئن برای ایمنسازی ملی علیه بیماری سل مورد استفاده قرار گرفته است.
در کنار این تلاشها، سایر بخشهای نظام سلامت، بهویژه معاونت بهداشت وزارت بهداشت، نقش چشمگیری در این دستاورد داشتهاند؛ اقداماتی نظیر تزریق گسترده واکسن، بیماریابی فعال، درمان بهموقع بیماران و گزارشدهی منظم و دقیق، مکمل زنجیره پیشگیری و کنترل این بیماری بوده است.
در سالهای اخیر، سالانه بین ۳ تا ۶ میلیون دوز واکسن بثژ بر اساس نیاز کشور توسط انستیتو پاستور ایران تولید شده و بخشی از این تولیدات نیز به کشورهای متقاضی صادر شده است. علاوه بر این، واکسنهای هپاتیت و پاستوکووک نیز از جمله محصولات تولیدی این مؤسسه هستند که در برنامه واکسیناسیون کشوری مورد استفاده قرار میگیرند. انستیتو پاستور ایران همچنین تولیدکننده محصولاتی نظیر سرمهای تزریقی، واکسن هاری دامی، کیتهای تشخیصی و حیوانات آزمایشگاهی است.
مجموع این دستاوردها نشان میدهد که حتی در شرایط محدودیتهای بینالمللی و چالشهای ناشی از ورود مهاجران از مناطق پرخطر، شبکه پیشگیری و بهداشت کشور عملکردی موفق و قابل اتکا داشته است. با این حال، تداوم پایش، تقویت برنامهها و ارتقای راهکارهای پیشگیری، شرط اساسی برای حفظ و تثبیت این موفقیت ملی در سالهای آینده خواهد بود.
