آزمایشگاه تحقیقات آنفلوانزای انستیتو پاستور ایران در سال 1378 به منظور انجام تحقیقات بر روی ویروس آنفلوانزا آغاز به کار نمود و در سال 1393 به "بخش آنفلوانزا و ویروس های تنفسی شایع" ارتقا پیدا کرد. این آزمایشگاه از سال 1394 به دنبال پاندمی آنفلوانزا H1N1، به عنوان آزمایشگاه همکار مرجع کشوری در تشخیص آنفلوانزا انتخاب شد و مسئول پذیرش نمونه های بیماران مشکوک به آنفلوانزا و ارزیابی آنها در سه استان زنجان، سمنان و مرکزی گردید. بر اساس ضوابط تعریف شده، نمونه سواب حلق از بیماران مشکوک به آنفلوانزا، در محیط انتقال ویروس با حفظ زنجیره سرد به این آزمایشگاه منتقل می گردد. به هر نمونه یک کد واحد در سامانه الکترونیکی نظام مراقبت بیماری آنفلوانزا داده می شود. نمونه های دریافت شده در آزمایشگاه با روش Real Time PCR  با استفاده از پرایمر و پروب های توصیه شده از طرف سازمان جهانی بهداشت مورد بررسی قرار می گیرند. هر نمونه از نظر آنفلوانزای نوع  A و B و زیرتایپ های H1 و H3 آزمایش می شود.

برای آشنایی بیشتر با خدمات این انستیتو پاستور ایران در حوزه بیماری آنفلوانزا، اداره روابط عمومی و امور بین الملل با خانم دکتر فاطمه فتوحی، رییس آزمایشگاه همکار مرجع کشوری آنفلوانزا گفتگویی انجام داده است که از نظرتان می گذرد.

دکتر فاطمه فتوحی، دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس است، ایشان کارشناسی میکروبیولوژی را از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد و دکترای ویروس شناسی را از دانشگاه تربیت مدرس اخذ کرده است و یک دوره یک ساله هم به عنوان فرادکترا دردانشگاه کویینز کانادا گذرانده اند. دکتر فتوحی از سال ۱۳۸۷ در بخش آنفلوانزا مشغول به فعالیت و علاوه بر انجام طرح های تحقیقاتی و تربیت دانشجو، مسوولیت تشخیص آنفلوانزا در این بخش را هم بر عهده دارد.

شکل گیری شبکه ملی تشخیص آنفلوانزا

 از سال 1388، تشخیص آنفلوانزا در انستیتو پاستور ایران وارد مرحله جدیدی شد و از آن سال با روش Real-time PCR تشخیص گونه های فرعی (ساب تایپ) آنفولانزا انجام می گیرد. از سال 1394، آزمایشگاه با کسب استانداردهای لازم به عنوان آزمایشگاه همکار مرجع شناخته شد که از طریق آزمایشگاه مرجع سلامت به طور منظم ارزیابی و ممیزی می گردد. همزمان با پاندمی آنفلوانزا در سال 1388 تعداد نمونه هایی که باید در کشور مورد بررسی قرار می گرفت خیلی زیاد شد، و با خریداری تجهیزات لازم، انستیتو پاستور ایران جزئی از شبکه ملی آنفلوانزا شد که 13 آزمایشگاه در سراسر کشور عضو آن بودند.

با آغاز پاندمی کرونا، این شبکه آزمایشگاهی به عنوان بستر اصلی برای گسترش خدمات آزمایشگاهی کووید19 مورد استفاده قرار گرفت. شبکه آزمایشگاهی آنفلونزا در جهان، سامانه ای دارد که اطلاعات ویروس های آنفلوانزای بررسی شده توسط کشورها در آن وارد می شود و مشخص می کند در هر نقطه از جهان چه گونه هایی از ویروس آنفلوانزا در حال گردش هستند.  

آزمایشگاه ملی آنفلوانزا ایران در دانشگاه علوم پزشکی تهران مستقر است که نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران می باشد و اطلاعات مربوط به ایران توسط آن ها در سامانه جهانی آنفلوانزا بارگزاری می شود. 

ارسال نمونه های آنفلوانزای 3 استان به انستیتو پاستور ایران

در بخش آنفلوانزا بیمار پذیرش نمی‌شود و کسانی که کسالتی مشکوک به ابتلا به انفلوانزا دارند به آزمایشگاه برای نمونه گیری مراجعه می نمایند. در شبکه آزمایشگاهی آنفلوانزا، هر کدام از 13 آزمایشگاه، مسوولیت بررسی نمونه های تعدادی از استان های کشور را به عهده دارند و نمونه های سه استان سمنان، زنجان و مرکزی، برای ارزیابی و تشخیص به انستیتو پاستور ایران ارسال می شود و در کمترین زمان ممکن جواب آزمایش و گونه و زیرگونه آن (تایپ و ساب تایپ) مشخص می شود. نمونه‌های افراد مشکوک از حلق و بینی بیماران اخذ می شود. برای اینکار دستورالعملی وجود دارد که اگر بیمار مبتلا به مشکل تنفسی باشد و پزشک مشکوک به آنفولانزا شد، از وی نمونه گرفته می شود. معمولا جواب آزمایشات در 12 تا 24 ساعت بعد از دریافت مشخص می شود و در سامانه ثبت می شود. از بیماران برای تشخیص هیچ پولی دریافت نمی‌شود.

آنفلوانزا انواع A،B و C دارد. رصد کردن نوع ویروس عامل بیماری آنفولانزای در گردش مهم است ولی برای همه انواع آن درمان های حمایتی انجام می شود. البته بعضی از داروها وجود دارند که اختصاصی برای آنفولانزای نوع A هستند. آزمایشگاه آنفلوانزا، اول مشخص می کند که فرد آیا واقعا به آنفلوانزا مبتلا هست یا خیر و در صورت جواب مثبت، ساب تایپ های آن را مشخص می نماید. البته در انستیتو پاستور ایران فقط آنفلوانزای نوع انسانی تشخیص داده می شود.

آمادگی برای تشخیص ویروس های جدید 

با توجه به آمادگی ای که در دوران کرونا در انستیتو پاستور ایران کسب گردید، آزمایشگاه ما تعداد زیادی کارشناس مجرب دارد که می توان آن ها را در زمانی کوتاه سازماندهی کرد در صورت نیاز پاسخگوی تهدیدات پیش رو با تعداد زیادی نمونه باشند. دستگاه های استخراج اتوماتیک هم در بخش انفلوانزا وجود دارند که در صورت نیاز از آنها استفاده می شود. از این رو در مورد شیوع یک ویروس جدید تنفسی این ظرفیت وجود خواهد داشت که سریع برای تشخیص آن عمل کنیم.

در کنار تشخیص نمونه های ارسالی، طرح های تحقیقاتی زیادی هم روی ویروس آنفلوانزا و سایر عوامل ویروسی ایجاد کننده بیماری تنفسی انجام می شود. دانشجویان مرتبطی نیز متناسب با فعالیت های بخش در این آزمایشگاه مشغول خدمت هستند. 

میزبان های متعدد حیوانی برای ویروس آنفلوانزا

در حال حاضر عامل هر ده تهدید اصلی بهداشتی واگیر که سازمان جهانی بهداشت اعلام نموده است، ویروس ها هستند. در بین بیماری های ویروسی آنهایی که راه انتشارشان راحت است اهمیت ویژه‌ای دارند. بعضی از ویروس ها ممکن است کشندگی بالایی نداشته باشند ولی از آن جهت که میتواند خیلی زود از یک فرد به فرد دیگری منتقل شوند، مهم هستند. اگر ما آمادگی داشته باشیم که در کوتاهترین زمان ممکن پایش انجام دهیم و بررسی کنیم که چه ویروسی در گردش است، به نظام سلامت کمک می کنیم که برای آینده، برنامه ریزی مناسب داشته باشد.

در بین بیماری های ویروسی، یک وجه تمایز بیماری آنفولانزا آن است که میزبان های متعدد حیوانی دارد. منشا اغلب ویروس های آنفلوانزا که جامعه جهانی را در چند صدسال اخیر تهدید کرده است معمولا پرندگان بوده اند. تجربه های تاریخی زیادی داریم که اپیدمی ها و پاندمی های آنفلوانزا باعث غافلگیری بشر شده است و این تهدید همیشه وجود دارد که پاندمی های با مرگ و میر بالا مجددا بروز نماید.

شیوع بالای آنفلوانزا در کشور

قبل از شیوع کرونا، آنفلوانزا خیلی شایع بود و با شیوع کرونا و استفاده از ماسک و رعایت بعضی ملاحظات بهداشتی و تعطیلی مدارس، شیوع آنفولانزا خیلی کم شد.

مدارس یکی از منابع اصلی انتشار ویروس آنفلوانزا هستند. بچه ها در مدارس مبتلا می شوند و در خانه ویروس را به بزرگسالان انتقال می دهند. مسافرت های بین المللی هم خیلی در انتشار ویروس آنفلوانزا می توانند نقش داشته باشند. اگر این بیماری در یک گوشه از دنیا شیوع پیدا کند خیلی سریع می تواند در همه دنیا پخش شود. ولی امسال محدودیت ها خیلی بیشتر از دوسال قبل برداشته شدند، ماسک کمتر مورد استفاده قرار گرفت و سطح ایمنی در برابر ویروس آنفلوانزا پایین آمده بود و از این رو امسال آنفلوانزا به شدت شایع شد. در حال حاضر بیشتر آنفولانزای نوع A از زیرگونه H3N2 عامل ایجاد بیماری در کشور است، و مواردی هم آنفلوانزای زیرگونه H1N1 گزارش می شود.

درمان حمایتی از بیماران مبتلا به آنفلوانزا

آنفلوانزا درمان خاصی ندارد. در افرادی که در منزل بستری هستند توسط پزشک معمولا درمان های حمایتی تجویز می شود. داروهای تب بر، داروی ضد سرفه و در مواردی داروهای ضد حساسیت و دگزامتازون تجویز می شود. خوشبختانه آنفلوانزاهای شایع فعلی خیلی باعث مرگ و میر نمی شوند و افراد مبتلا خیلی کم نیاز به بستری دارند اما افرادی که بیماری زمینه‌ای داشته باشند بیشتر مستعد ابتلا به فرم های شدیدتر بیماری هستند.

توصیه به تزریق واکسن آنفلوانزا

واکسن آنفولانزا واکسنی چهار ظرفیتی است که توصیه میشود مخصوصا برای گروه‌های حساس که در معرض خطر بیشتری هستند این واکسن را تزریق کنند. این واکسن در مادران باردار، افراد دارای ضعف سیستم ایمنی و بچه ها نیز توصیه می شود.

لینک خبر در ایسنا

لینک خبر در روزنامه سپید