بخش بانک سلولی انستیتو پاستورایران به منظور تهیه و نگهداری متمرکز رده های سلولی انسانی وحیوانی مورد نیاز محققین کشور و گسترش علوم و فنون سلولی-مولکولی و به ویژه علم بیوتکنولوژی در سال 1373 پایه گذاری شد. این بخش، جهت تأمین نیازهای سلولی مراکز پژوهشی و دانشگاهی کشور تأسیس شده است.

بخش بانک سلولی از بخش های زیر ساختی و نسبتا جدید انستیتو پاستور ایران می باشد که خدمات منحصر به فردی در زمینه ارائه سلول های مختلف به محققین علوم پزشکی و تحقیقاتی کشور انجام می دهد.

اداره روابط عمومی و امور بین الملل انستیتو پاستور برای آشنایی بیشتر با بخش بانک سلولی، با آقای دکتر مهدی فرخی رئیس بخش بانک سلولی انستیتو پاستور ایران گفتگویی انجام داده است.

دکتر مهدی فرخی با مدرک دکتری تخصصی مهندسی بافت از دانشگاه علوم پزشکی تهران، در بخش بانک سلولی انستیتو پاستور ایران به مدت 10 سال مشغول به فعالیت است. حوزه تخصصی وی، ساخت و ارزیابی نانوذرات و داربستهای مهندسی بافت جهت ترمیم آسیب های بافتی می باشد.   

 بالغ بر 400  نوع رده سلولی مختلف در بخش بانک سلولی نگهداری می شود

بانک سلولی انستیتو پاستور ایران در سال 1373 با 15 رده سلولی، تاسیس گردید. متعاقب آن، تا سال 1377، 35 سلول دیگر خریداری و به این مجموعه اضافه شد؛ با افزایش رده های سلولی، ماموریت های بخش نیز بیشتر گردید و آزمایشگاه هایی نظیر آزمایشگاه های مایکوپلاسما، ایزوآنزیم، کاریوتایپینگ، که در ارتباط مستقیم با کار کشت و نگهداری سلولها می باشد، در بانک سلولی تاسیس شد. در حال حاضر حدود 400 نوع رده سلولی و بالغ بر 20،000 ویال سلولی در بانک سلولی وجود دارد. متاسفانه با اعمال تحریم ها علیه کشور، امکان تهیه رده های سلولی به طور مستقیم از خارج از کشور وجود ندارد. با اتکا به ظرفیت داخلی بخش و با تکیه بر پرسنل مجرب، به منظور افزایش ذخایر و تنوع سلولی، سلولهای مختلف از بافتهای مختلف انسانی و حیوانی جداسازی، و پس از ارزیابی های لازم، به لیست کلکسیون بانک سلولی انستیتو پاستور ایران اضافه می شود. با توجه به ظرفیت بالای بخش بانک سلولی، بسیاری از محققین کشور جهت حفظ و نگهداری سلولهای حاصل از پروژه های تحقیقاتی خود، آنها را به بخش بانک سلولی اهدا کرده که این موضوع نیز باعث افزایش غنای کلکسیون سلولی کشور گردیده است. رده های مختلفی از سلولهای انسان، خرگوش، موش، رت، گیاهان و حشرات در بانک سلولی وجود دارد.

بانک سلولی و سلولهای موجود در آن، به عنوان بازویی ارزشمند برای تحقیقات علوم پایه پزشکی کشور در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال، تحقیقات بر روی تولید واکسنهای انسانی و یا حیوانی، تحقیقات بر روی مدل بیماریها، درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان، مطالعه بر روی داروهای مختلف، وابسته به استفاده از رده های سلولی در شرایط آزمایشگاهی می باشد که این موارد، داشتن ذخایر سلولی را برای کشور برجسته می نماید. همچنین از نظر اصول اخلاق پزشکی باید در صورت امکان جایگزینی حیوانات آزمایشگاهی با رده های سلولی در تحقیقات صورت بگیرد و این موضوع، اهمیت حفظ، گسترش و نگهداری سلولها را در کشور چندین برابر کرده است.

ارتباطات گسترده علمی با محققان داخل و خارج کشور

بخش بانک سلولی، متشکل از 5 عضو هیئت علمی و 14 کارشناس می باشد که هر کدام از آنها با توجه به حوزه تخصصی خود، مشغول فعالیت هستند. یکی از فعالیت های مهم این بخش، ارائه خدمات مرتبط با کشت سلول است که  تعدادی از آزمایشگاه های تخصصی به طور مستقیم درگیر آن و تعدادی دیگر نیز، در حوزه مرتبط با تحقیقات سلولی مشغول به فعالیت می باشند؛ به عنوان مثال در آزمایشگاه نانو بیوتکنولوژی، نانو ذرات مختلف و داربستهای مهندسی بافت جهت دارو رسانی و درمان بافتهای آسیب دیده طراحی و بکار گرفته می شوند. علاوه بر این، استفاده از نانوذرات پلیمری به عنوان نانوادجوانت به منظور ارتقای پاسخ ایمنی واکسنها نیز، در سالهای اخیر در دستور کار این آزمایشگاه قرار گرفته است. دو آزمایشگاه دیگر بخش، به طور تخصصی بر روی تمایز سلولهای بنیادی به سلولهای دیگر، با استفاده از اعمال نیروهای مکانیکی و همچنین طراحی ساختارهای پرینت شده سه بعدی مشغول به فعالیت می باشند. همچنین آزمایشگاه بیومارکرهای سلولی، با هدف طراحی و بیان آنتی بادی های منوکلونال در حال فعالیت است.

ذکر این نکته ضروری است که با توجه به پتانسیل بالای علمی بخش بانک سلولی، توانسته ایم با ایجاد ارتباط با مراکز معتبر دانشگاهی و پژوهشی داخل و خارج از کشور، ارتباط سازنده ای را در جهت پیشبرد تحقیقات کشور ایجاد نماییم که حاصل آن، جذب اعتبارات پژوهشی مختلف، جذب دانشجویان کارشناسی ارشد، دکتری و پسا دکتری، و چاپ مقاله های متعدد ارزشمند علمی در ژورنالهای معتبر علمی دنیا می باشد.

کار کردن با سلول، هزینه بردار و پر استرس است

هزینه کشت، ذخیره سازی و نگهداری سلولها بسیار بالا بوده و علاوه بر آزمایشگاههای مناسب، تجهیزات آزمایشگاهی و کارکنان مجرب، نیازمند مواد مصرفی زیادی است، که اکثر آنها وارداتی می باشند. از این رو هزینه تمام شده سلول را جهت ارائه به محققین کشور، بالا برده است. لازم به ذکر است قیمت وارادت یک ویال سلول به کشور (در صورت امکان و عدم وجود تحریم ها) بین 500 تا 700 دلار می باشد، در صورتی که در حال حاضر قیمت سلولهای بخش بانک سلولی بطور میانگین حدود 12 میلیون ریال تعیین گردیده است.

تبدیل به مرکز بانک سلولی پیشرو در منطقه در صورت انجام حمایت های لازم

با توجه به ظرفیت های بالقوه بخش بانک سلولی و با بهره گیری از کارکنان مجرب، در صورت حمایت مسئولین، این امکان وجود دارد، بانک سلولی انستیتو پاستور ایران به عنوان بانک سلولی پیشرو در منطقه تبدیل گردد. همچنین این امکان وجود دارد که در صورت فراهم شدن زیر ساختهای لازم، با جداسازی سلولهای دفاعی از بیماران و کشت آنها در آزمایشگاههای استریل، در همکاری با مراکز درمانی، از سلولهای اشاره شده جهت سلول درمانی بیماران مورد نظر استفاده شود.

امید است در آینده ای نه چندان دور، با بسترسازیهای مناسب، جهشهای بیشتری در ارائه خدمات، هدفمند شدن تحقیقات و همچنین افزایش تنوع سلولی بخش بانک سلولی صورت گیرد.

لینک خبر در خبرگزاری ایسنا