طبق آمار کشوری بعد از آخرین موج بیماری کووید-19 در ابتدای سال 1402 در کشور، شاهد موارد کمتر از ابتلا به کووید-19 می باشیم. به همین میزان، میزان بستری گزارش شده در بیمارستان ها و مرگ به واسطه ی کووید-19 نیز کاهش یافته است. البته در تیر و شهریور ماه سال جاری شاهد افزایش موارد ابتلا به بیماری های تنفسی به ویژه عفونت های ویروسی در جامعه بودیم، که از این میان سهم قابل توجهی از عفونت ها مرتبط با کووید-19 بوده است؛ البته این افزایش عفونت های تنفسی منجر به ایجاد یک موج جدید از کووید-19 نشد. لازم به ذکر است که پس از عبور از سال های اولیه همه­گیری کووید-19، رغبت کمتری در بین مردم برای انجام آزمایش کووید-19 مشاهده می شود که این مهم را میتوان به بقیه ویروس های عامل بیماری های تنفسی نیز تعمیم داد. به عبارت دیگر، آمار بیماری های تنفسی ویروسی در کشور از آمار آزمایشات انجام شده به مراتب بیشتر شده است. همین عامل کاهش حساسیت در گذر زمان باعث شده است که افراد محدودی که برای آزمایش کووید-19 مراجعه می نمایند نیز زمانی به آزمایشگاه مراجعه می کنند که تیتر ویروس در بدن آن ها کاهش یافته است. اگرچه نگرانی در ارتباط با حساسیت و اختصاصیت تشخیص مولکولی کووید-19 در آزمایشگاه های معتبر کشور وجود ندارد، به نظر می رسد بخشی از بیماران مبتلا به کووید-19 با تیتر بسیار کم ویروس (یعنی Ct بالاتر)، منفی تشخیص داده می شوند. این موضوع، نقش مهم آزمایشگاه ها را در موقعیت زمانی فعلی پراهمیت تر می کند تا با واسنجی (کالیبراسیون) دستگاه ها، آموزش مداوم کارکنان، بهینه سازی روش های تشخیصی و استفاده از کنترل های مختلف، از صحت جواب خود اطمینان بیشتری حاصل نمایند.

انستیتو پاستور ایران همانند سال های گذشته برای ارزیابی و کنترل عفونت­های منتشره احتمالی که ناشی از تجمعات بزرگ می باشند، آماده بوده است. بنابر هماهنگی های انجام شده، آزمایشگاه تشخیصی تیم پاسخ سریع انستیتو پاستور ایران در مراسم اربعین امسال در کشور عراق مستقر گردید. در این ماموریت از زائرینی که علائم تنفسی داشتند، نمونه برداری انجام گردید و ویروس های تنفسی در آن ها ردیابی شد و نشان داده شد که مخلوطی از عفونت کووید-19، آنفلونزا و ویروس های سرماخوردگی از جمله رینوویروس ها و کروناویروس های فصلی در بین زائرین در گردش بوده است. ارزیابی نمونه های تنفسی بیماران ارجاع شده به انستیتو پاستور ایران در شهریور ماه و نیمه ی ابتدایی مهرماه نیز تاحدودی وضعیت مشابهی را نشان می داد، و بیشترین بیماری ویروسی ردیابی شده، کووید-19 بوده است. البته به تدریج و با گذر زمان، شروع فعالیت مدارس و دانشگاه ها و ورود به فصل سرما، میزان گردش ویروس آنفلونزا در جامعه و ردیابی آن در آزمایشگاه ها افزایش یافته است. این نتایج با گزارش آزمایشگاه های مرجع و معاونت بهداشتی در استان ها نیز مطابقت دارد که به نظر می رسد در روزهای آینده در مقایسه با کووید-19 و ویروس های سرماخوردگی، آنفلونزا بیشترین سهم را در بین عوامل تنفسی در گردش به خود اختصاص دهد.

بر خلاف بیماری های ویروسی که گسترش فصلی دارند، کووید-19 نشان داده است که زیاد متاثر از فصل نیست و پیش بینی وضعیت گسترش کووید-19 به دلیل اینکه متاثر از عوامل مختلفی نظیر مدل رفتاری ویروس و میزبان و تغییرات زیاد ژنومیک ویروسی می باشد ساده نمی باشد. در این میان، بخش مهم و تاثیرگزار در افزایش شیوع کووید-19 وابسته به ظهور و بروز واریانت های جدید با قابلیت های عفونت زایی و همچنین فرار از ایمنی بیشتر در جامعه است که باید در کنار وضعیت واکسیناسیون و ابتلای قبلی مورد ملاحظه قرار داد.

به گزارش سازمان بهداشت جهانی، در بازه­ی زمانی آخر شهریورماه تا آخر مهرماه، میزان بستری بواسطه­ی کووید-19 حدود 11% در دنیا کاهش یافته است ولی در این میان، نسبت بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه (ICU) حدود 13% افزایش یافته است. این آمار نشان دهنده­ی این است که بستری شدن، بیشتر در مورد موارد وخیم بیماری صورت گرفته است و سهم بیماری های خفیف به طور کلی افزایش یافته است. این در حالی است که درصد مثبت شدن تست های کووید-19 در حدود 8% باقی مانده است. در این بازه­ی زمانی بیشترین موارد جدید ابتلا متعلق به ایتالیا و روسیه و همچنین بیشترین موارد جدید مرگ ثبت شده متعلق به هند و ایتالیا بوده است.

در حال حاضر 9 واریانت توسط سازمان بهداشت جهانی ردیابی می شود که شامل 3 واریانت مورد توجه XBB.1.5 و XBB.1.16 و EG.5 و 6 واریانت تحت بررسی BA.2.86، DV.7، XBB، XBB.1.9.1، XBB.1.9.2 و XBB.2.3 می باشد. EG.5 به عنوان شایعترین واریانت در دنیا 45.8% از سکانس های به اشتراک گذاشته شده در پایگاه GISAID را به خود اختصاص می دهد. واریانت های HK.3، HV.1 و XBB.1.5 نیز به ترتیب بیشترین واریانت هایی هستند که در ماه اکتبر در پایگاه GISAID به اشتراک گذاشته شده اند. دو واریانت BA.2.75 و CH.1.1 نیز از فهرست ردیابی و نظارت توسط سازمان بهداشت جهانی کنار گذاشته شدند. طبق گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های آمریکا، بیشترین واریانت های در حال گردش در این کشور به ترتیب HV.1 و EG.5 می باشند که هر دو از زیرواریانت های XBB.1.9.2 هستند. علاوه بر این دو واریانت، زیر واریانت NJ.1 نیز در ماه سپتامبر 2023 در آمریکا بروز کرده است که از واریانت BA.2.86 مشتق شده است و هر دو در آمریکا شایع هستند. همچنین طبق گزارش آژانس امنیت سلامت انگلستان، EG.5.1 و زیر واریانت های آن، شایعترین واریانت های SARS-CoV-2 در انگلستان می باشند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های اروپا نیز از ابتدای ماه مارچ سال 2023 واریانت های BA.2، BA.4 و BA.5 را از فهرست واریانت های نگران کننده خارج کرده است. این مرکز همچنان واریانت های BA.2.75 و XBB.1.5 و زیرواریانت های مهم آنها مخصوصا آنهایی که دارای جهش های FLip هستند را در فهرست واریانت های مورد توجه قرار داده است و پایش می کند. به طور کلی، این دو جهش (L455F و F456L) جزء جهش های مهم در ارزیابی ژنومیک SARS-CoV-2 محسوب می شوند.

از ابتدای زمستان سال 1400 و همزمان با راه اندازی آزمایشگاه توالی یابی ژنومی نسل جدید (NGS) در آزمایشگاه مرجع کشوری کووید-19 انستیتو پاستور ایران، نمونه های مثبت کووید-19 از حدود 10 مرکز استان برای این آزمایشگاه مرجع ارسال گردیده است و برای پایش واریانت های عامل کووید-19 مورد ارزیابی قرار می گیرند. نتایج حاصل از این ارزیابی ها نشان می دهد که در حال حاضر عموماً زیر واریانت­های XBB.1.9.1 و XBB.1.16 و به میزان کمتری زیر واریانت های XBB.1.9.2 و XBB.2.3 در ایران در حال گردش می باشند که همگی حاصل نوترکیبی بین واریانت­های امیکرون هستند. به غیر از چند مورد محدود، گزارش بیشتری از مشاهده واریانت اریس (EG.5) صورت نگرفته است و خوشبختانه واریانت پیرولا (BA.2.86) در کشور مشاهده نشده است. لازم به ذکر است که نامگذاری های خاصی مانند اریس، پیرولا و ... صرفا جهت تقریب به ذهن برای مخاطب عمومی بیان شده است که با این اسامی در رسانه ها آشنا شده اند و نشان دهنده­ی اهمیت ویژه ای برای این واریانت ها نمی باشد. همانطور که برای واریانت­های قبلی مانند XBB.1.5 و XBB.1.9.1 و XBB.1.16 نیز اسامی مستعاری مانند کراکن، هایپریون و آرکتیورس نیز انتخاب شده بود و این اسامی وسیله ای برای ایجاد نگرانی در جوامع انسانی شده بودند. هرچند گسترش این واریانت ها در برخی کشورها و شناسایی جهش های زیاد و متفاوت، مخصوصاً در پروتئین اسپایک ویروس، باعث بیشتر دیده شدن آنها و تمرکز مراکز نظارتی سلامت در دنیا بر روی آنها شده است، تعمیم دادن گسترش یک واریانت در یک کشور به بقیه کشورها کار ساده و علمی ای نمی باشد.

میزان ابتلاهای گذشته، درصد و تعداد واکسن و نوع واکسن های تزریق شده، ترکیب جمعیتی جوامع، بیماری های زمینه­ای و بسیاری از موارد دیگر برای ارزیابی خطر در گسترش واریانت های نوظهور کووید-19 در کشورها باید درنظر گرفته شود و ظهور فقط یک واریانت جدید نباید باعث موج ناامنی روانی در جامعه گردد.

لینک خبر:isna.ir/xdPWQH

لینک خبر:isna.ir/xdPWQH